Hoogbegaafdheid

Kenmerken hoogbegaafdheid

Hoogbegaafd, wat is dat nou eigenlijk? Er zijn al vele boeken over geschreven. Toch denken nog steeds veel mensen bij hoogbegaafd aan het stereotype beeld van een jongetje met een bril, bretels en te korte broekspijpen dat de hele dag in de boeken zit. Over het algemeen gaat men, wanneer men over hoogbegaafdheid spreekt, uit van een IQ van 130 of hoger. Bij een IQ van 145 of hoger spreekt men van uitzonderlijk hoogbegaafd.

Intelligentie is een van de eigenschappen van hoogbegaafde kinderen. Maar er zijn veel meer kenmerken. Kenmerken die niet alleen op het gebied van intelligentie liggen, maar ook kenmerken die liggen in het zijn. Persoonlijkheid, creativiteit en doorzettingsvermogen spelen een belangrijke rol. Het dieper voelen, de emotionele intensiteit, de psychomotorische intensiteit bijvoorbeeld. Hoogbegaafde kinderen zien de wereld op een andere manier. Ze nemen de wereld op een andere manier waar en verwerken hun ervaringen ook op een andere manier. Allemaal prachtige talenten die ook voor uitdagingen kunnen zorgen. Begaafdheid gaat dus om meer dan intelligentie. Het gaat ook om wie je bent, hoe je voelt, hoe je denkt en hoe je leeft.

Onderstaand enkele algemene kenmerken van hoogbegaafde kinderen:
• Ongewone alertheid vaak al op jonge leeftijd
• Grote leerhonger
• Sterk geheugen
• Emotionele diepgang
• Opmerkelijk gevoel voor humor
• Alles graag in 1 keer goed willen doen
• Afkeer hebben van oefenen en herhalingen
• Ongeduld tegenover het eigen onvermogen of het onvermogen van anderen
• Intense nieuwsgierigheid en het stellen van diepgaande vragen
• Levendige fantasie
• Sterke waarnemingen met bewustheid van eigen emoties
• Sterk rechtvaardigheidsgevoel
• Doorzettingsvermogen
• Groot analytisch vermogen
• Kunnen creatieve oplossingen bedenken
• Perfectionisme /faalangst
• Bezorgdheid over sociale/politieke problemen en onrecht
• Medeleven met anderen
• Hoge gevoeligheid
• Veel feitenkennis
• Opvallend taalgebruik, vaak al op jonge leeftijd

Gedrag bij hoogbegaafdheid

Het gedrag van hoogbegaafde kinderen wijkt vaak af van de norm. Dat kan soms voor vreemde blikken zorgen. Hun enthousiasme en opwinding wordt vaak gezien als overdreven, de grote behoefte aan beweging als ADHD, de vele vragen die ze kunnen stellen als vervelend en hun intense passie als een stoornis in het autistisch spectrum.

Hoogbegaafde kinderen hebben hele actieve hersenen. Door deze actieve hersenen kunnen ze last hebben van onderprikkeling of overprikkeling. Dit kan op verschillende vlakken liggen. Bijvoorbeeld op zintuigelijk, psychomotorisch, emotioneel of intellectueel vlak.

Hoge prikkelgevoeligheid / overexitabilities

Kazimierz Dabrowski is de grondlegger van een theorie die hoogbegaafde kinderen (en volwassenen) op een andere manier bekijkt. Een van de concepten die ten grondslag ligt aan zijn theorie zijn de overexitabilities. Een lastig te vertalen concept, maar het staat voor hoge prikkelgevoeligheid. Er wordt mee bedoeld dat hoogbegaafde kinderen minder prikkels nodig hebben om in actie te komen. Daarnaast hebben prikkels een diepere en langere reactie.
Het boek “Leven met intensiteit” is een aanrader om te lezen voor een iedere ouder of leerkracht van hoogbegaafde kinderen.

Dabrowski beschrijft vijf overexitabilities.

• Psychomotorische overexitabilitie, dit betreft het fysieke energie niveau en uit zich bijvoorbeeld in snel praten, veel energie, veel bewegelijkheid en gedrevenheid;
• Emotionele overexitabilitie, deze verwijst naar de complexheid en de intensiteit van emoties en uit zich bijvoorbeeld in een sterke hechting aan personen, een sterk gevoelsbewustzijn, een groot vermogen tot empathie;
• Intellectuele overexitabilitie, dat zich kan uiten in een scherp observatie vermogen, het stellen van diepgaande vragen, het tot op de bodem alles willen uitzoeken;
• Verbeeldende overexitabilitie, wat zich uit in visualisaties vol detail, inventiviteit, wegdromen wanneer een kind zich verveeld, denkbeeldige vriendjes hebben;
• Zintuigelijke overexitabilitie, bijvoorbeeld een hekel hebben aan naadjes in de sokken, geuren intenser ruiken, geen labels in de kleding verdragen, sterk genieten van zintuigelijke waarnemingen.

Uitdagingen bij  hoogbegaafdheid

Men neemt vaak aan dat hoogbegaafde kinderen het goed doen op school. Dat het ze allemaal makkelijk af gaat en dat er altijd uitzonderlijk gepresteerd wordt. Dit is echter niet altijd het geval. Veel hoogbegaafde kinderen krijgen niet het onderwijs waar zij behoefte aan hebben en presteren mede daardoor onder hun niveau. Dit noemen we onderpresteren.

Hoogbegaafde kinderen kunnen in hun leven te maken krijgen met diverse uitdagingen. Zo is er bijvoorbeeld de uitdaging van de motivatie. Want hoe blijf je gemotiveerd als het onderwijs te langzaam voor je gaat en niet aansluit bij jouw behoeften?

Een andere uitdaging is de uitdaging van het samenwerken. Super lastig als jij de oplossing van de opdracht al helemaal voor je ziet en klasgenoten, of in het latere leven collega’s, moeten eerst nog lang nadenken, verschillende wegen bewandelen enz. om tot een oplossing te komen. Dat maakt samenwerken een flinke uitdaging.
De uitdaging van de overtuigingen zien we ook vaak. Dat wat je denk dat jouw vermogens zijn heeft een enorme invloed op dat wat je kan bereiken, wat jouw resultaten kunnen zijn. Ga jij uitdagingen aan of ben je bij voorbaat al overtuigd dat kan ik toch niet.